Veerkracht in de zorg: luisteren voorbij vertegenwoordiging

Dialoog als basis voor leren in de zorg

Zoals in de biologie depolarisatie de doorstroming van signalen mogelijk maakt, zo helpt dialoog bij de doorstroom van kennis en ervaringen in organisaties. Karl Weick beschreef dit proces als sensemaking: mensen creëren samen betekenis in complexe situaties. In de zorg is dat cruciaal; we werken immers met onvoorspelbare situaties, emoties en waarden.[1][2]

Daarom ontwikkelt Zorg in Dialoog een werkwijze die leren, luisteren en samenwerken structureel verankert. Het doel is om allen te betrekken bij de vraagstukken die hun werk en hun patiënten raken. Niet uitsluitend via representatie door een OR, VVAR, VSB of bestuur, en evenmin via oppervlakkige enquêtevragen of polls. Die instrumenten reduceren luisteren tot meten, terwijl dialoog luisteren maakt tot leren. Koffierondes, het oor te luister leggen, kleine bijeenkomsten zijn prachtig voor het contact met enkele collega’s, maar doen fors tekort aan afdelings-of organisatie brede zeggenschap waarbij elke ervaring, elke mening en elke onderlinge uitwisseling van perspectief telt.

Echte vernieuwing ontstaat wanneer iedereen — van zorgverlener tot schoonmaker, van arts tot patiëntvertegenwoordiger — meedenkt. Omdat zij het werk doen, het systeem kennen, en het verschil kunnen maken.

Van medezeggenschap naar mede-vormgeving

Waar traditionele vertegenwoordiging vaak spreekt over medewerkers, creëert dialoog ruimte voor medewerkers om samen te onderzoeken wat werkt. Zorgorganisaties die ‘de stem van velen’ actief betrekken, ontwikkelen wat Peter Senge een lerende organisatie noemt — een systeem waarin mensen gezamenlijk hun denkkaders verbreden en patronen doorbreken om samen beter te presteren.[1]

Zoals Amy Edmondson benadrukt in haar werk over psychologische veiligheid (Harvard Business Review, 2019), floreert leren alleen als mensen zich veilig voelen om zich uit te spreken, te twijfelen en van elkaar te leren. Ook Alison Wood Brooks en Leslie K. John onderstrepen dat goed leiderschap begint met de kunst van vragen stellen: nieuwsgierige vragen die verbinding en inzicht brengen in plaats van oordeel.[3][4]

De kracht van Zorg in Dialoog ligt precies daar: het gestructureerd mogelijk maken van open, gelijke gesprekken tussen alle betrokkenen. Het werkt als een circulaire zenuwstroom: output van de één wordt input voor de ander. Zo groeit gezamenlijk inzicht in wat aanpassing of vernieuwing vraagt.

Luisteren als leiderschapskwaliteit

Leiders in de zorg zijn ontwerpers van verbinding. Hun taak is om ruimte te creëren waarin de dialoog vrij kan bewegen — tussen disciplines, afdelingen en hiërarchische lagen. Alleen dan kan de zorgorganisatie functioneren als een veerkrachtig netwerk in plaats van een verzameling van eilandjes.

Zoals Deloitte in Building Organizational Resilience (2025) stelt: “Resilient organizations turn communication into coordination — and coordination into trust.”[5]

In de zorg vertaalt dat zich naar meer eigenaarschap, beter samenwerken en een gedeelde verantwoordelijkheid voor kwaliteit.

Van luisteren naar gezamenlijk leren

De kern van een toekomstbestendige zorgorganisatie is dus niet vertegenwoordiging of meetbare tevredenheid, maar collectieve intelligentie — leren door samen betekenis te geven aan wat er speelt. Dat is de essentie van Zorg in Dialoog: de dialoog verdiepen, niet verdunnen.

Of, zoals een verpleegkundige het treffend verwoordde:

“Ik hoef niet dat iemand namens mij praat. Wat ik nodig heb, is dat iemand met mij praat — en luistert.”

Bronnen:

· Weick, K. E. (1995). Sensemaking in Organizations. Sage Publications.

· Senge, P. (1990). The Fifth Discipline: The Art and Practice of the Learning Organization. Doubleday.

· Edmondson, A. C. (2019). Creating Psychological Safety in the Workplace. Harvard Business Review.

· Brooks, A. W., & John, L. K. (2018). The Surprising Power of Questions. Harvard Business Review.

· Deloitte Insights (2025). Building Organizational Resilience.

· Zorg in Dialoog (2025). Praktijkcase Veerkracht en Dialoog in de Zorg, www.zorgindialoog.nl. 

1. https://www.bol.com/nl/nl/f/sensemaking-in-organizations/33273621/

2. http://www.sietmanagement.fr/wp-content/uploads/2016/04/Weick2005.pdf

3. https://hbr.org/podcast/2019/01/creating-psychological-safety-in-the-workplace