Medewerkers blijven langer, ontwikkelen zich beter en gezonder, en werken met meer plezier als ze serieus mee kunnen denken en doen: zeggenschap dus. Weet je overigens dat ze ook langer blijven als ze steeds weer nieuwe dingen leren? Van anderen die anders denken, dwars door de organisatie heen?
Medewerkers vragen om hun ideeën en meningen heette vroeger een kopzorg voor de directeur, maar nu eisen medewerkers zeggenschap en vereist hun gezondheid en veerkrachtigheid dat ook. Zeker nu verzuim nog nooit zo hoog was. En: medewerkers en zorgverleners worden nu nog sterker ondersteund door wetgeving voor hun zeggenschap.
Belangrijker misschien nog dan wetgeving: intelligente leiders weten inmiddels ook beter en Harvard-onderzoek laat dat zien: bestuurders en managers die open vragen stellen en openstaan voor andere, afwijkende meningen maken betere beslissingen met meer draagvlak en verlagen risico’s van falen van hun beslissingen. Deze blog gaat over de bronnen van moderne zeggenschap voor medewerkers en hoe dat leiders en mensen effectiever maakt bij vernieuwing, verandering en retentie. Ook dit onderzoek is interessant, over co-creatie in de zorgsector.
Die bronnen van zeggenschap zijn de volgende.
Formele afspraken:
Wet op de ondernemingsraden (WOR): Verplicht zorgorganisaties medewerkers medezeggenschap te bieden over belangrijke besluiten en beleid via ondernemingsraden. Dit geldt voor organisaties met minimaal 50 medewerkers.
Wet Zeggenschap in de Zorg (uitbreiding van de Wkkgz): Sinds 1 juli 2023 wettelijk vastgelegd dat zorgprofessionals invloed moeten hebben op beleid dat van belang is voor goede zorg. Dit omvat zeggenschap van verpleegkundigen, verzorgenden en specialisten, met als doel betere kwaliteit en meer draagvlak.
Wet kwaliteit, klachten en geschillen zorg (Wkkgz): Basale kwaliteits- en klachtenwetgeving waar de Wet Zeggenschap in de Zorg aan toevoegt.
Informele afspraken en initiatieven CAO-afspraken binnen de zorgsector, waaronder bijvoorbeeld specifieke bepalingen voor zeggenschap en participatie van zorgmedewerkers.
Subsidieregelingen (zoals Veerkracht en Zeggenschap) die zorgorganisaties stimuleren om zeggenschap concreet vorm te geven.
Landelijke actieplannen en monitors (zoals het Landelijk Actieplan Zeggenschap) die zorgorganisaties ondersteunen bij het implementeren en monitoren van medezeggenschap.
Zeggenschap was al verankerd in de wet, nu nog sterker
De zeggenschap van zorgverleners is per 1 juli 2023 specifiek vastgelegd in de Wet kwaliteit, klachten en geschillen zorg (kort genoemd: Wkkgz). Zorgverleners zoals verpleegkundigen moeten de mogelijkheid krijgen om invloed te hebben op het beleid van hun organisatie, met het oog op het verlenen van goede zorg.
Naast de Wkkgz is de zeggenschap van medewerkers in algemene zin al vastgelegd in de Wet op de ondernemingsraden (WOR). Artikel 17 beschrijft bijvoorbeeld het raadplegen van medewerkers en dat de werkgever dit moet faciliteren, waaronder door het betalen van redelijke kosten om dit te doen. Naar de letter van de WOR, maar vooral de geest ervan, hebben medewerkers een enorm ruime invloed op beleid en zeker dus op ingrijpende beleidswijzigingen zoals transformaties.
Niet alleen de WOR en deze nieuwe vastlegging in de Wkkgz steunt de zeggenschap van medewerkers in de zorg. Diverse andere initiatieven zagen het licht, zoals de bovengenoemde subsidieregeling Veerkracht en Zeggenschap. Met deze regeling kunnen instellingen zeggenschap nader invullen, zoals het oprichten van een Verpleegkundige Advies Raad (VAR) of een Verpleegkundig en Verzorgende Advies Raad (VVAR) maar ook inzetten voor trainingen om fysiek en mentaal veerkrachtiger te worden. Oftewel om beter met de omstandigheden, waaronder hoge werkdruk en roostering, om te gaan in de zorg. Aan communicatie mag nog flink wat gedaan worden, want 80% van de zorgmedewerkers weet niet dat ze het recht hebben op zeggenschap en hun werkgever een plicht.
Daarom is het voor ons zo belangrijk om met organisaties en leiders te werken die openstaan voor zeggenschap en weten dat hun beslissingen daardoor onderbouwd zijn, beter worden uitgevoerd en mensen meer op één lijn zitten.
Ons advies aan organisaties is om in dialoog te gaan. Stel vragen die relevant zijn, specifiek en het liefst open van karakter. Verbindt met hen, biedt hen privacy en laat ze leren van anderen. Wat komt uit die dialoog? Waar zit de steun, het draagvlak? Voor welke perspectieven en antwoorden, waarom?
